နိုင်ငံခြား ပညာရေးအကျိုးဆောင် (Consultant) များ- အမှန်တရားကိုရှာဖွေခြင်းနှင့် ထောင်ချောက်များကိုရှောင်ရှားခြင်း (အလုံးစုံလမ်းညွှန်)
This article is also available in [English]
"ဘာမျှော်လင့်လို့ရမလဲ၊ Scholarship တွေနဲ့ ပြည်တွင်းက သင်တန်းကျောင်းတွေအကြောင်း၊ ကျောင်းသားတွေအတွက် ချင့်ချိန်စရာလေးတွေ၊ သတိထားစရာလေးတွေ"
နိုင်ငံခြားကျောင်းတက်ဖို့စဉ်းစားရင် ပထမဆုံးပြေးမြင်မိတာက educational consultant တွေရဲ့ webinar တွေ၊ post တွေပါပဲ။ တိုင်းပြည်ရဲ့ခက်ခဲတဲ့အခြေအနေကနေ ထွက်လမ်းရှာနေချိန်မှာ သူတို့ဟာ အားကိုးရာတစ်ခုလိုဖြစ်နေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သတိထားရပါမယ်။ Consultant တွေကလည်း စိုးရိမ်ပူပန်နေတဲ့ ကျောင်းသားမိဘတွေကို အပူတပြင်းရှာဖွေနေကြပါတယ်။ အဲ့ဒီအချိန်မှာ မုသားတွေပါလာတတ်ပါတယ်။
အပိုင်း (၁)။ Consultant ၏ ကတိနှင့် လက်တွေ့ဘဝ- အဖြစ်များသောပြဿနာများ
အစပိုင်းမှာတော့ လုပ်ငန်းစဉ်က ပြီးပြည့်စုံနေသလိုပါပဲ။ ဒါပေမဲ့ agency ကြီးလာတဲ့အခါ ပြဿနာတွေပေါ်လာတတ်ပါတယ်။
- Client များလာခြင်း ပြဿနာ- ကျောင်းသား အယောက် ၁၀၀ ရှိလာတဲ့အခါ၊ အစပိုင်းကလို တစ်ဦးချင်းအပေါ် အာရုံစိုက်မှုမျိုးမပေးနိုင်တော့ပါဘူး။ ဒါက နောက်ဆုံးမှာ deadline တွေလွတ်သွားတာ၊ ငွေပေးချေမှုမှားယွင်းတာ၊ visa လျှောက်လွှာတွေပေါ့ဆစွာလုပ်တာမျိုးတွေ ဖြစ်လာစေပါတယ်။ အဲ့ဒီအမှားက agency အတွက် ၁% သာဖြစ်ပေမဲ့၊ အဲ့ဒီကျောင်းသားတစ်ယောက်အတွက်တော့ ဘဝတစ်ခုလုံးနဲ့ဆိုင်တဲ့ ၁၀၀% ကပ်ဘေးတစ်ခုပါ။
- မရိုးသားမှု ပြဿနာ- သူတို့ကော်မရှင်ပိုရမယ့် သူတို့နဲ့ချိတ်ထားတဲ့ကျောင်းတွေကိုပဲ တွန်းပို့ပြီး၊ ပိုကောင်းတဲ့တခြားရွေးချယ်စရာတွေမရှိသယောင် ပြောတတ်ကြတယ်။ Architecture လို major တစ်ခုရဲ့ တကယ့်ငွေကုန်ကြေးကျများမှု၊ diploma တစ်ခုရဲ့အကန့်အသတ်ရှိမှုလိုမျိုး အရေးကြီးတဲ့အချက်အလက်တွေကို ထိန်ချန်ထားတတ်ကြတယ်။
- Scholarship ထောင်ချောက်- သိန်း ၄၀၀ တန်သင်တန်းတစ်ခုကို "သိန်း ၈၀ scholarship" ဆိုပြီးကြော်ငြာတာမျိုးက တကယ့် scholarship မဟုတ်ဘဲ၊ marketing လှည့်ကွက်တစ်ခုသာဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော်ကိုယ်တိုင် အမှတ်ကောင်းလို့ဆုရတယ်ဆိုပြီး၊ အဲ့ဒီဆုကိုရဖို့အတွက် ကျောင်းရဲ့ promotional content တွေမှာ ပါဝင်ပေးဖို့ ဖိအားပေးခံရဖူးပါတယ်။
အပိုင်း (၂)။ ပြည်ပမှစနစ်- UK Model နှင့် မြန်မာ Model နှိုင်းယှဉ်ချက်
ဘာကိုမျှော်လင့်ရမယ်ဆိုတာသိဖို့၊ မြန်မာပြည်ကစနစ်ကို UK လိုနိုင်ငံမျိုးကစနစ်နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ဖို့လိုပါတယ်။
- UK Model (The "Agent"): UK မှာ consultant တွေကို "agent" လို့ခေါ်လေ့ရှိပြီး၊ သူတို့ဟာ သတင်းအချက်အလက်ရဲ့ အဓိကရင်းမြစ်မဟုတ်ဘဲ၊ ကူညီဆောင်ရွက်ပေးသူ (facilitator) သာဖြစ်ပါတယ်။ ကျောင်းသားတွေက UCAS website နဲ့ British Council လိုမျိုး တရားဝင်ရင်းမြစ်တွေကနေ ကိုယ်တိုင် research လုပ်ပြီးမှ agent ဆီကိုသွားကြပါတယ်။
- မြန်မာ Model (The "Consultant"): မြန်မာပြည်မှာတော့ consultant က သတင်းအချက်အလက်အားလုံးကို ထိန်းချုပ်ထားသူ (gatekeeper) ဖြစ်နေတတ်ပါတယ်။ ဒါက အလွန်ကြီးမားတဲ့ power imbalance ကိုဖြစ်ပေါ်စေပြီး၊ မရိုးသားတဲ့လုပ်ရပ်တွေအတွက် အခွင့်အရေးပေးသလိုဖြစ်နေပါတယ်။
အပိုင်း (၃)။ သင်၏ဖြေရှင်းနည်း- Consultant ကို စီမံခန့်ခွဲရန်နှင့် ပြင်ဆင်ရန် အဆင့်ဆင့်လမ်းညွှန်
သင်ဟာ အားနည်းသူမဟုတ်ပါဘူး။ ကောင်းမွန်စွာပြင်ဆင်ခြင်းအားဖြင့်၊ သင်က consultant ကို အသုံးဝင်တဲ့ကိရိယာတစ်ခုအဖြစ်သုံးနိုင်ပါတယ်။
အဆင့် ၁- ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ကျွမ်းကျင်သူဖြစ်အောင်လုပ်ပါ: Consultant နဲ့မတွေ့ခင်မှာ၊ သင်ကိုယ်တိုင် self-audit လုပ်ပြီးဖြစ်ရပါမယ်။ ကိုယ့်ဘတ်ဂျက်၊ major၊ အချိန်ဇယား၊ ပညာအရည်အချင်းကို ရှင်းလင်းစွာသိထားပါ။
အဆင့် ၂- Consultant ကို စစ်ဆေးနည်း- မေးရန်မေးခွန်းများ Checklist: ပထမဆုံးတွေ့ဆုံမှုကို အင်တာဗျူးတစ်ခုလိုသဘောထားပါ-
- "ခင်ဗျားတို့ရဲ့ တရားဝင်ချိတ်ဆက်ထားတဲ့တက္ကသိုလ်တွေရဲ့စာရင်းကို ပြလို့ရမလား။"
- "ခင်ဗျားတို့က ဘယ်လိုအခကြေးငွေယူပါသလဲ။ ကျနော့်ဆီက fee ယူတာလား၊ ဒါမှမဟုတ် တက္ကသိုလ်က ကော်မရှင်ယူတာလား။"
- "ခင်ဗျားတို့ list မှာမပါတဲ့ တက္ကသိုလ်တစ်ခုကို ကျနော့်ကိုလျှောက်ပေးလို့ရမလား။"
အဆင့် ၃- ခရီးသည်မဟုတ်၊ မိတ်ဖက်တစ်ဦးဖြစ်ပါစေ: သင့်အနာဂတ်ကို သူများလက်ထဲပုံမအပ်ပါနဲ့။ ကိုယ်တိုင်တက်ကြွစွာပါဝင်ပါ။ လျှောက်လွှာအားလုံးရဲ့မိတ္တူကိုတောင်းပါ၊ တက္ကသိုလ်ကိုပို့တဲ့အရေးကြီးอีเมลတွေမှာ သင့်ကို CC ထည့်ခိုင်းပါ။
အဆင့် ၄- ဘက်မလိုက်သော အကြံဉာဏ်ရှာဖွေခြင်းနှင့် သင့်အနာဂတ်တွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခြင်း: အကောင်းဆုံးအကြံဉာဏ်က သင့်ဆုံးဖြတ်ချက်မှာ ဘာအကျိုးအမြတ်မှမရှိတဲ့သူတွေဆီကလာပါတယ်။ LinkedIn ကိုသုံးပြီး သင်သွားချင်တဲ့တက္ကသိုလ်က ကျောင်းသားဟောင်းတွေကိုရှာပါ၊ Facebook group တွေမှာမေးပါ။
အပိုင်း (၄)။ အရေးကြီးသော သတိပေးချက်- တရားမဝင် "ကျောင်းသား Agent" များ၏ အန္တရာယ်
သင်အကူအညီရှာဖွေနေစဉ်မှာ၊ Senior ကျောင်းသားများက သင့်ရဲ့လျှောက်လွှာလုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုလုံးကို အခကြေးငွေ (ဥပမာ- USD 500) ဖြင့် ဆောင်ရွက်ပေးမည်ဟု ကမ်းလှမ်းလာခြင်းမျိုး ကြုံတွေ့ရနိုင်ပါတယ်။ သူတို့ရဲ့စေတနာက ကောင်းနိုင်ပေမဲ့၊ ဒီလိုလုပ်ဆောင်မှုမှာ ပါဝင်သူအားလုံးအတွက် အလွန်ကြီးမားတဲ့အန္တရာယ်တွေရှိနေတယ်ဆိုတာကို သင်နားလည်ထားရပါမယ်။
"ကျောင်းသား Agent" အတွက် ဥပဒေရေးရာ လက်တွေ့အခြေအနေ
ကျနော် ဥပဒေအကြံဉာဏ်မပေးနိုင်သော်လည်း၊ အောက်ပါအချက်များကို ကြိုတင်ကာကွယ်မှုအနေနဲ့ သိထားရန် အလွန်အရေးကြီးပါတယ်-
- Visa စည်းမျဉ်းများကို ချိုးဖောက်ခြင်း- UK မှာရှိတဲ့ လက်ရှိကျောင်းသားတစ်ယောက်ဟာကျောင်းသားဗီဇာ နဲ့နေထိုင်နေတာဖြစ်ပြီး၊ အလုပ်လုပ်ခွင့်နဲ့ပတ်သက်ပြီး တင်းကျပ်တဲ့စည်းမျဉ်းတွေရှိပါတယ်။ ကိုယ်ပိုင်အလုပ်တစ်ခုအနေနဲ့ အခကြေးငွေယူပြီး ပညာရေး agent အဖြစ်ဆောင်ရွက်ခြင်းဟာ ဒီစည်းမျဉ်းတွေအရ ခွင့်ပြုထားလေ့မရှိပါဘူး။
- ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းများ- ကျောင်းလခလိုမျိုး ငွေအမြောက်အများကို တခြားသူကိုယ်စားလွှဲပြောင်းပေးခြင်းဟာ UK မှာ ငွေကြေးခဝါချမှုတိုက်ဖျက်ရေးအတွက် အလွန်တင်းကျပ်စွာထိန်းချုပ်ထားတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ တစ်ဦးချင်းကျောင်းသားတစ်ယောက်ဟာ ဒီလိုငွေလွှဲပြောင်းမှုတွေပြုလုပ်ဖို့ ဥပဒေအရအခွင့်အာဏာမရှိပါဘူး။
သင့်အတွက် အကာအကွယ်မဲ့မှု
မိဘ သို့မဟုတ် ကျောင်းလျှောက်ထားသူတစ်ယောက်အနေနဲ့၊ ဒီလိုတရားမဝင်အစီအစဉ်က သင့်အတွက် လုံးဝအကာအကွယ်မရှိပါဘူး။
- စာချုပ်မရှိ၊ တရားဥပဒေအရ အရေးယူနိုင်ခွင့်မရှိခြင်း- အကယ်၍ တစ်ခုခုမှားယွင်းသွားခဲ့ရင်—ပိုက်ဆံတွေပျောက်ဆုံးသွားတာ၊ deadline လွတ်သွားတာမျိုးဖြစ်ခဲ့ရင်—သင့်ပိုက်ဆံကိုပြန်ရဖို့အတွက် လက်တွေ့ကျတဲ့နည်းလမ်း လုံးဝမရှိသလောက်ပါပဲ။
အဓိကအချက်ကတော့ ဒါပါပဲ- ဖော်ရွေတဲ့အကြံဉာဏ်နဲ့ ဝန်ဆောင်မှုကို ခွဲခြားပါ။ Senior ကျောင်းသားတစ်ယောက်ကို သူ့ရဲ့အတွေ့အကြုံမေးတာက ကောင်းပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သင့်ရဲ့လျှောက်လွှာကြေး၊ ကျောင်းလခ၊ နဲ့ သင့်အနာဂတ်တစ်ခုလုံးကို တရားဝင်မဟုတ်တဲ့စနစ်ပြင်ပကနေ လည်ပတ်နေတဲ့ တစ်ဦးတစ်ယောက်ရဲ့လက်ထဲကို ဘယ်တော့မှ မအပ်နှံပါနဲ့။
ဥပဒေစိုးမိုးမှုမရှိတဲ့ ပြည်တွင်းမှာဆိုရင်လဲ ထိုနည်းလည်းကောင်းပါပဲ၊ တစ်ခုခုအဆင်မပြေဖြစ်လဲ အရေးယူခွင့် တိုင်ကြားခွင့် ဘယ်မှာရှိလို့လဲ။ ယုံကြည်မှုနဲ့ပဲအလုပ်လုပ်ကြရတဲ့ဘဝတွေသိပ်ဆိုးတယ်။
နိဂုံး- အနာဂတ်အတွက် ကျနော့်ရဲ့မျှော်လင့်ချက်
Consultant တွေဟာ ကျင့်ဝတ်နဲ့ညီရင် ကောင်းမွန်တဲ့အရာတစ်ခုပါ။ ဒါပေမဲ့ ရည်မှန်းချက်က ကျောင်းသားတွေကိုကူညီဖို့ဖြစ်သင့်ပြီး၊ အမြတ်ထုတ်ဖို့သက်သက်မဖြစ်သင့်ပါဘူး။ တစ်နေ့မှာတော့ ကျနော်တို့နိုင်ငံမှာ တကယ်ကောင်းတဲ့အကြံပေးတွေ ပေါ်ပေါက်လာဖို့မျှော်လင့်ပါတယ်။
ကျနော်ကိုယ်တိုင် Consultant မလုပ်ပါဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ကျောင်းသားတွေဖြစ်နေတဲ့ အာမခံချက်တွေကို ကျနော်မပေးနိုင်လို့ပါပဲ။ Visa အောင်မယ်၊ ကျောင်းကလက်ခံမယ်လို့ ကျနော်ကတိမပေးနိုင်ပါဘူး။ အဆင်မပြေဖြစ်သွားခဲ့ရင် တာဝန်မယူဘဲ မျက်နှာပြောင်တိုက်မယ့်သူမျိုးလည်း မဖြစ်ချင်လို့ပါ။
