Oxfordမှာကျနော်ဒီနေ့ပိုက်ဆံအိတ်ပျောက်သွားတယ်

(ဖတ်ရန်ကြာချိန် - မိနစ် ၂၀)

This article is also available in [English]

ဒီနေ့ ကျနော် အလုပ်ကအပြန်မှာ ပိုက်ဆံအိတ်ပျောက်သွားတယ်။ Click-bait မဟုတ်ပါဘူး၊ တကယ်ပျောက်သွားတာပါ။ ဘဏ်ကတ်၊ Student ကတ်၊ အဆောင်အခန်းကတ်၊ သင်မောင်းလိုင်စင်ကတ် အကုန်လုံးပါသွားပါတယ်။ ပထမဆုံးဝင်လာတဲ့ ခံစားချက်ကတော့ ဒေါသနဲ့ စိတ်ပျက်အားငယ်မှုပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ဒီလိုအခြေအနေမှာ စိတ်လှုပ်ရှားမှုနောက်ကိုလိုက်သွားရင် အရာအားလုံးက ပိုဆိုးသွားနိုင်ပါတယ်။

ဒီဆောင်းပါးက ကျနော်ဘယ်လိုအခြေအနေကို စနစ်တကျပြန်လည်ထိန်းချုပ်ခဲ့သလဲ၊ ဘာတွေလုပ်ဆောင်ခဲ့သလဲ၊ နောက်ပြီး သင်ကိုယ်တိုင် ဒီလိုအဖြစ်ဆိုးမျိုးနဲ့မကြုံရအောင် ဘယ်လိုကာကွယ်နိုင်မလဲဆိုတဲ့ လက်တွေ့ကျတဲ့ လမ်းညွှန်တစ်ခုပါပဲ။

အပိုင်း (၁) - ဖြစ်စဉ်အကျဉ်းချုပ်

ဖြစ်စဉ်ကတော့ ရိုးရှင်းပါတယ်။ ကျနော် အလုပ်ကို စက်ဘီးနဲ့သွားတယ်။ အလုပ်ရောက်တော့ ပိုက်ဆံအိတ်ထဲက စက်ဘီးသော့ကိုထုတ်ပြီး သော့ခတ်ခဲ့တယ်။ အလုပ်ပြီးတော့ ပိုက်ဆံအိတ်ထဲက သော့ကိုပြန်ထုတ်ပြီး စက်ဘီးသော့ဖွင့်ခဲ့တယ်။ ပြီးတော့ ကျောင်းကိုတန်းသွားတယ်။ ကျောင်းရောက်လို့ စက်ဘီးကိုသော့ပြန်ခတ်ဖို့လုပ်တဲ့အချိန်မှာတော့ ပိုက်ဆံအိတ်က အိတ်ထဲမှာမရှိတော့ပါဘူး။

အပိုင်း (၂) - ပထမဆုံးလုပ်ဆောင်ရမည့် အရေးပေါ်ခြေလှမ်းများ

ဒီလိုအခြေအနေမှာ အရင်ဆုံးလုပ်ရမှာက ငိုဖို့မဟုတ်ပါဘူး။ သင့်ရဲ့ ပျောက်ဆုံးသွားတဲ့ ပစ္စည်းတွေကနေတစ်ဆင့် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာတွေမဖြစ်လာအောင် ကာကွယ်ဖို့ပါပဲ။

၁။ ဘဏ်ကတ်ကို ချက်ချင်း Freeze လုပ်ပါ

UK က ဘဏ်ကတ်အများစုမှာ "Tap to Pay" ဆိုတဲ့ contactless payment system ပါပါတယ်။ ကတ်ကို စက်ပေါ်တင်လိုက်ရုံနဲ့ PIN နံပါတ်မလိုဘဲ ငွေပေးချေနိုင်တယ် (တစ်ခါသုံး £100 အထိ)။ ဒါကြောင့် သင့်ကတ်ကို သူများကောက်ရသွားရင် အလွယ်တကူသုံးပစ်နိုင်ပါတယ်။

• လုပ်ဆောင်ရန်: သင့်ရဲ့ Mobile Banking app ကို ချက်ချင်းဖွင့်ပါ။ ဘဏ်တိုင်းလိုလိုမှာ "Freeze Card" ဆိုတဲ့ option ပါပါတယ်။ အဲ့ဒီခလုတ်ကိုနှိပ်လိုက်တာနဲ့ သင့်ကတ်ကနေ ဘယ်လိုငွေပေးချေမှုမျိုးမှ လုပ်လို့ရတော့မှာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါက သင့်ပိုက်ဆံတွေကို ကာကွယ်ပေးမယ့် ပထမဆုံးနဲ့ အရေးအကြီးဆုံး ဒိုင်းလွှားတစ်ခုပါပဲ။

၂။ ပတ်ဝန်းကျင်ကို အမြန်ဆုံးပြန်စစ်ဆေးပါ

ကိုယ့်ဟာကိုယ် မေ့ကျန်ခဲ့တာလား၊ ကျကျန်ခဲ့တာလားဆိုတာ သေချာအောင်လုပ်ပါ။

• ကိုယ့်ရဲ့လွယ်အိတ်၊ အကျႌအိတ်ကပ်တွေကို သုံးခါလောက်ပြန်စစ်ပါ။
• သင်နောက်ဆုံး ပိုက်ဆံအိတ်ကိုင်ခဲ့တဲ့နေရာ (ကျနော့်အတွက်ဆို အလုပ်ကစက်ဘီးသော့ခတ်တဲ့နေရာ) ကို ပြန်သွားကြည့်ပါ။
• သင်ဖြတ်သန်းခဲ့တဲ့လမ်းကြောင်းတစ်လျှောက်ကို မျက်စိရှင်ရှင်ထားပြီး ပြန်ရှာပါ။

အပိုင်း (၃) - စုံထောက်တစ်ယောက်လို အချက်အလက်ရှာဖွေခြင်း

ကျနော်လမ်းတစ်လျှောက်ပြန်ရှာနေတုန်းမှာပဲ ဖုန်းထဲကို notification တစ်ခုဝင်လာပါတယ်။ "Card ending in xxxx. Declined for £1.50 at Destiny Groceries due to a freeze limit being applied."

ဒီ notification က ဇာတ်လမ်းတစ်ခုလုံးကို ပြောင်းလဲပစ်လိုက်ပါတယ်။ ဒါက ပျောက်ဆုံးမှုမဟုတ်တော့ဘူး၊ "ခိုးမှု" ဖြစ်သွားပါပြီ။ တစ်ယောက်ယောက်က ကျနော့်ကတ်ကိုကောက်ရပြီး သုံးဖို့ကြိုးစားနေပါပြီ။

သင်ဘာလုပ်ရမလဲ:

• ကတ်ကို အပြီးပိတ်ပြီး အသစ်ပြန်လျှောက်ပါ: Freeze လုပ်ထားရုံနဲ့မလုံလောက်တော့ပါဘူး။ App ထဲကနေ "Report Lost or Stolen" ကိုရွေးပြီး ကတ်ကိုအပြီးတိုင်ပိတ်ပစ်လိုက်ပါ။ ဘဏ်အများစုက ၅ ရက်အတွင်း သင့်လိပ်စာဆီကို ကတ်အသစ်ပို့ပေးပါလိမ့်မယ်။
• Transaction Detail ကို မှတ်သားပါ: Notification ထဲက ဆိုင်နာမည် ("Destiny Groceries")၊ ငွေပမာဏ (£1.50) နဲ့ အချိန်ကို သေချာမှတ်ထားပါ။ ဒါတွေက ရဲကိုတိုင်တဲ့အခါ အရေးကြီးတဲ့ သက်သေတွေဖြစ်လာမှာပါ။

ကျနော် Google Maps မှာ "Destiny Groceries" ကိုရှာတဲ့အခါ ဘာမှမတွေ့ပါဘူး။ ဒါနဲ့ Company Register မှာရှာကြည့်တော့ တည်နေရာတစ်ခုထွက်လာတယ်။ အဲ့ဒီနေရာက ကျနော်သွားနေကျလမ်းကြောင်းပေါ်မှာမဟုတ်ဘူး။ ဒါက တမင်တကာသွားပြီးသုံးဖို့ကြိုးစားခဲ့တယ်ဆိုတာကို ပြနေပါတယ်။

အပိုင်း (၄) - ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့် ဆက်သွယ်ခြင်း

အရေးကြီးမသက်ချက်: အောက်တွင်ဖော်ပြထားသော အချက်အလက်များသည် ကျနော့်ရဲ့ကိုယ်ပိုင်အတွေ့အကြုံသာဖြစ်ပြီး၊ ဥပဒေဆိုင်ရာအကြံဉာဏ်မဟုတ်ပါ။ UK ရဲ့ ဥပဒေနဲ့ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေက အချိန်နဲ့အမျှပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။

ဒီလိုအသေးစားခိုးမှုတွေအတွက် ရဲစခန်းကို လူကိုယ်တိုင်သွားတိုင်လို့ရသလို၊ ပိုပြီးထိရောက်မြန်ဆန်တဲ့နည်းလမ်းတွေလည်းရှိပါတယ်။

• 101 ကို ဖုန်းခေါ်ပါ (Non-emergency line): 999 က အသက်အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အရေးပေါ်အခြေအနေတွေအတွက်သာဖြစ်ပြီး၊ ဒီလိုကိစ္စတွေအတွက်တော့ 101 ကိုခေါ်ရပါတယ်။
• Online Report တင်ပါ: သင်နေထိုင်ရာဒေသရဲ့ Police Force website (ဥပမာ - Thames Valley Police) မှာ online crime reporting form တွေရှိပါတယ်။ ဒါက အလွယ်ကူဆုံးနည်းလမ်းပါ။

ကျနော်ကတော့ အနီးအနားက ရဲစခန်းတစ်ခုကိုရောက်သွားပြီး၊ သူတို့ရဲ့လမ်းညွှန်မှုနဲ့ 101 ကို ဖုန်းခေါ်ခဲ့ပါတယ်။ မိနစ်အနည်းငယ်စောင့်ပြီးတဲ့နောက်မှာတော့ operator နဲ့စကားပြောခွင့်ရခဲ့ပါတယ်။

ရဲကို ဘာတွေပြောပြရမလဲ: ဖြစ်စဉ်အစအဆုံး၊ ပျောက်သွားတဲ့ပစ္စည်းတွေ (ပိုက်ဆံအိတ်အရောင်၊ ပုံစံ)၊ နောက်ဆုံးတွေ့ခဲ့တဲ့အချိန်နဲ့နေရာ၊ နောက်ပြီး အရေးအကြီးဆုံးကတော့ သင့်ဘဏ်ကတ်ကို သုံးဖို့ကြိုးစားခဲ့တဲ့ transaction detail တွေပါပဲ။

အရာအားလုံးကိုပြောပြပြီးတဲ့အခါမှာ သူတို့က သင့်ကို "Crime Reference Number" တစ်ခုပေးပါလိမ့်မယ်။ ဒီနံပါတ်က အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။

အပိုင်း (၅) - ကတ်များပြန်လည်လျှောက်ထားခြင်း (The Recovery Process)

Crime Reference Number ရပြီဆိုတာနဲ့ ပျောက်သွားတဲ့ကတ်တွေကို ပြန်လျှောက်ဖို့က ပိုလွယ်ကူသွားပါပြီ။

• ကျောင်းသားကတ် (Student ID): ကျောင်းရဲ့ Student Central ကိုသွားပြီး ကတ်ပျောက်ဆုံးကြောင်းနဲ့ Crime Reference Number ကိုပြောပြပါ။ ပုံမှန်အားဖြင့် £10 လောက်ကျပေမယ့်၊ ခိုးမှုဆိုရင် အလကားပြန်လုပ်ပေးတတ်ပါတယ်။
• အခန်းသော့ကတ်: အဆောင် Reception ကိုပြောပါ။ £5 လောက်နဲ့ ချက်ချင်းအသစ်ပြန်ရနိုင်ပါတယ်။
• ဘဏ်ကတ်: သင်က အပျောက်လျှောက်ထားပြီးသားဆိုရင် ဘဏ်ကနေ အလိုအလျောက်လိပ်စာဆီကို ပို့ပေးပါလိမ့်မယ်။
• သင်မောင်းလိုင်စင် (Provisional Licence): GOV.UK website ကနေ online မှာ အသစ်ပြန်လျှောက်နိုင်ပါတယ်။ £20 ကျသင့်ပြီး၊ ဓာတ်ပုံအသစ်မလိုဘဲ Passport မှာသုံးထားတဲ့ပုံနဲ့ပဲ ပြန်လုပ်ပေးပါတယ်။

အပိုင်း (၆) - ကြိုတင်ကာကွယ်ခြင်း (Prevention is Better Than Cure)

ဒီလိုအဖြစ်ဆိုးမျိုး နောက်တစ်ခါမကြုံရအောင် သင်ဘာတွေလုပ်ထားနိုင်မလဲ။

• အရေးကြီး Document တွေကို အိမ်မှာထားပါ: BRP ကတ်လိုမျိုး အရေးကြီးတဲ့ကတ်တွေကို အပြင်သွားတိုင်းမသယ်ပါနဲ့။ လိုအပ်မှသာ သယ်ပါ။
• ဘဏ်ကတ်တစ်ကတ်ပဲဆောင်ပါ: ဘဏ်ကတ်တွေအကုန်လုံးကို ပိုက်ဆံအိတ်တစ်လုံးတည်းမှာ စုမထားပါနဲ့။ App ကနေ အလွယ်တကူ freeze လုပ်လို့ရတဲ့ UK bank card တစ်ကတ်လောက်ပဲဆောင်ပါ။
• AirTag သုံးပါ: Apple AirTag လိုမျိုး tracker သေးသေးလေးတစ်ခုကို ပိုက်ဆံအိတ်ထဲထည့်ထားပါ။ ကျနော့် AirTag ကတော့ အိတ်ထဲကနေထွက်ကျသွားလို့ အသုံးမဝင်ခဲ့ပေမယ့်၊ ဒါက အကောင်းဆုံးကာကွယ်မှုတွေထဲကတစ်ခုပါပဲ။
• Insurance ထားပါ: တချို့ဘဏ်အကောင့်တွေမှာ ဖုန်း၊ ပိုက်ဆံအိတ်ပျောက်ဆုံးမှုအတွက် အာမခံပါတတ်ပါတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ insurance policy ကို ကြိုတင်လေ့လာထားပါ။

နိဂုံးချုပ်

နောက်ဆုံးတော့ ပိုက်ဆံအိတ်က ပြန်မရခဲ့ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ဒီအတွေ့အကြုံက ကျနော့်ကို တန်ဖိုးရှိတဲ့သင်ခန်းစာတွေအများကြီးပေးခဲ့တယ်။ အရေးကြီးဆုံးကတော့ "Panicမဖြစ်ဖို့" နဲ့ "စနစ်တကျဖြေရှင်းတတ်ဖို့" ပါပဲ။ သင်က အခြေအနေကို ဘယ်လောက်မြန်မြန်ပြန်ထိန်းချုပ်နိုင်မလဲဆိုတာကပဲ သင့်ရဲ့ဆုံးရှုံးမှုကို အနည်းဆုံးဖြစ်အောင် ကာကွယ်ပေးနိုင်မှာပါ။ ဒီလမ်းညွှန်က မိတ်ဆွေတို့အတွက် အရေးကြုံလာတဲ့အခါ အထောက်အကူဖြစ်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။