ဖန်တီးသူတစ်ယောက်ရဲ့ လမ်းဆုံလမ်းခွ - တန်ဖိုးနှင့် တန်ကြေး

This article is also available in [English].

ဒီစာကို လွန်ခဲ့တဲ့ ၁ နှစ်က ကျနော်ရေးခဲ့တာပါ။ အဲ့ဒီတုန်းကတော့ ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကျနော့်အမြင်က ဒီလိုရှိခဲ့တယ်။ အခုအချိန်မှာတော့ တချို့အချက်တွေအပေါ် အမြင်ပြောင်းသွားပေမယ့် ဒီစာရဲ့ခံစားချက်ကတော့ အတူတူပါပဲ။ အစပြုချိန်က ကျနော့်ရဲ့အတွေးတွေကို ပြန်လည်မျှဝေလိုက်ပါတယ်...။"

ဒီရက်ပိုင်း ကျနော့်ရဲ့ inbox က ထူးဆန်းတဲ့နေရာတစ်ခုဖြစ်နေတယ်။ တစ်နေ့မှာ ကိုယ်ယုံကြည်တဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းအကျိုးပြုအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကနေ လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာပွဲတစ်ခုမှာ ကူညီပေးဖို့ လေးလေးစားစားနဲ့ ကမ်းလှမ်းတဲ့ message မျိုးရောက်လာတယ်။ ဒါက ကိုယ့်အသိုင်းအဝိုင်းအတွက် ကိုယ်တတ်နိုင်တဲ့ဘက်ကနေ ကူညီပေးရမယ့် အခွင့်အရေးတစ်ခုပါ။နောက်တစ်နေ့မှာတော့ လုံးဝခြားနားတဲ့ message မျိုးရောက်လာပြန်တယ်။ "Honest Review ရေးပေးလို့ရမလား"၊ "Fees ဘယ်လောက်လဲ" ဆိုတဲ့ မေးခွန်းတွေနဲ့အတူပေါ့။

ဒီ message နှစ်ခုက ကျနော်တို့လို ဖန်တီးသူတွေ နေ့စဉ်ကြုံတွေ့နေရတဲ့ လမ်းဆုံလမ်းခွတစ်ခုကို ပြီးပြည့်စုံအောင် ပုံဖော်ပြလိုက်တာပါပဲ။ တစ်လမ်းက ကိုယ့်ရဲ့တန်ဖိုး (Value) နဲ့ ရပ်တည်ချက်ကို အခြေခံပြီး ရွေးချယ်ရမယ့်လမ်း၊ နောက်တစ်လမ်းကတော့ ကိုယ့်ရဲ့ယုံကြည်မှုကို တန်ကြေး (Price) တစ်ခုနဲ့ လဲလှယ်ရမယ့်လမ်းပါ။

ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း နှစ်မျိုး - စေတနာ နှင့် စျေးနှုန်း

အခုခေတ်မှာ "collaboration" ဆိုတဲ့စကားလုံးက ရေပန်းစားပါတယ်။ ဒါပေမယ့် collaboration တိုင်းက တန်းတူညီမျှမွေးဖွားလာတာမဟုတ်ဘူး။

တန်ဖိုး-အခြေပြု ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း (Value-Based Collaboration)

အသိုင်းအဝိုင်းအကျိုးပြု ကမ်းလှမ်းမှုက ဒီအမျိုးအစားထဲမှာပါပါတယ်။ သူ့ရဲ့အဓိကရည်ရွယ်ချက်က ငွေကြေးအကျိုးအမြတ်မဟုတ်ဘူး။ လူသားချင်းစာနာမှု၊ အသိုင်းအဝိုင်းကိုကူညီဖို့ဆိုတဲ့ ဘုံရည်မှန်းချက်တစ်ခုအပေါ်မှာ အခြေခံထားတယ်။ ဒီလိုပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေမှာ ကိုယ်ပြန်ရမယ့်အရာက ငွေကြေးမဟုတ်ဘဲ ကိုယ့်အသိုင်းအဝိုင်းအတွက် ကောင်းမွန်တဲ့အရာတစ်ခုကို လုပ်ပေးနိုင်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ ကျေနပ်မှုနဲ့ ဂုဏ်ယူမှုပါပဲ။ ဒါက ကိုယ့်ရဲ့နာမည်ကို ပိုပြီးတောက်ပစေတဲ့အရာပါ။

တန်ကြေး-အခြေပြု ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း (Price-Based Collaboration)

"Honest Review အတွက် ဘယ်လောက်လဲ" ဆိုတဲ့မေးခွန်းက ဒီအမျိုးအစားရဲ့ နိဒါန်းပါပဲ။ ဒီနေရာမှာ "Honest" ဆိုတဲ့စကားလုံးက ဟန်ပြသက်သက်ဖြစ်နေတတ်ပြီး၊ အဓိကကတော့ ငွေပေးချေမှုပါပဲ။ သူတို့က သင့်ရဲ့အရည်အချင်းကို လိုချင်တာမဟုတ်ဘူး၊ သင်နှစ်နဲ့ချီတည်ဆောက်ထားရတဲ့ သင့်ပရိသတ်ရဲ့ယုံကြည်မှုကို ငှားရမ်းချင်တာပါ။ သင်က ကိုယ်တိုင်တောင်မသုံးဖူး၊ မယုံကြည်တဲ့ ပစ္စည်းတစ်ခုကို ကောင်းပါတယ်လို့ပြောလိုက်တဲ့အခါ သင်ရလိုက်တာက ငွေကြေးဖြစ်ပြီး၊ သင်ဆုံးရှုံးသွားတာက သင့်ရဲ့စစ်မှန်မှု (authenticity) ပါပဲ။

သင်၏နာမည် - သင်၏ အဖိုးတန်ဆုံး Brand

ဖန်တီးသူတစ်ယောက်အတွက် အရေးကြီးဆုံးက ကိုယ့်ရဲ့နာမည်ပဲ။ သင်က brand တစ်ခုကို ကြော်ငြာပေးလိုက်တယ်ဆိုတာ သင့်ရဲ့နာမည်၊ သင့်ရဲ့ဂုဏ်သိက္ခာကို သူတို့ကို ခေတ္တငှားရမ်းလိုက်တာနဲ့ အတူတူပါပဲ။ လူတွေက အဲ့ဒီ product ကို ယုံကြည်တာမဟုတ်ဘူး၊ သင့်ကို ယုံကြည်တာ။

ဒီတော့ ကမ်းလှမ်းမှုတစ်ခုကို လက်မခံခင် ကိုယ့်ကိုယ်ကို အရင်မေးသင့်တယ်-

• ဒီ Brand က ကိုယ့်နာမည်နဲ့ ထိုက်တန်ရဲ့လား။ သူတို့ရဲ့သမိုင်းကို သင်လေ့လာပြီးပြီလား။ သူတို့က ဝန်ထမ်းတွေကိုရော၊ ပတ်ဝန်းကျင်ကိုရော ကောင်းကောင်းမွန်မွန်ဆက်ဆံရဲ့လား။ သူတို့ရဲ့ product က တကယ်အရည်အသွေးကောင်းတာလား၊ ဒါမှမဟုတ် ကြော်ငြာကောင်းလို့ နာမည်ကြီးနေတာလား။
• ကိုယ်တိုင်ကော ဒီပစ္စည်းကို သုံးမှာလား။ သင့်ရှေ့မှာ ဒီပစ္စည်းရှိနေပြီး သင့်ပိုက်ဆံနဲ့ သင်ကိုယ်တိုင်ဝယ်ရမယ်ဆိုရင်တောင် သင်ဝယ်သုံးမှာလား။ ဒီမေးခွန်းရဲ့အဖြေက "ဟင့်အင်း" ဆိုရင်တော့ သင်ဒီအလုပ်ကို လက်မခံသင့်တော့ဘူး။

Google မှာ အချိန်အနည်းငယ်ပေးပြီး review တွေရှာဖတ်တာ၊ ကုမ္ပဏီရဲ့ နောက်ကြောင်းကို လေ့လာတာက အပိုအလုပ်မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါက ကိုယ့်ကိုယ်ကို ကာကွယ်ခြင်း (self-preservation) ပါပဲ။ အရည်အသွေးမကောင်းတဲ့ product တစ်ခုကို ကြော်ငြာပေးလိုက်တာက စားသုံးသူကိုပဲ ထိခိုက်စေတာမဟုတ်ဘူး၊ သင့်ရဲ့ ယုံကြည်မှုကိုပါ ပြန်လည်တည်ဆောက်လို့မရအောင် ထာဝရဖျက်ဆီးပစ်လိုက်တာပါ။ သင့်ရဲ့ဂုဏ်သိက္ခာက သင်ပိုက်ဆံနဲ့ ပြန်ဝယ်လို့မရတဲ့ တစ်ခုတည်းသောအရာပါ။

ထောင်ချောက်ထဲသို့ ဝင်ခြင်း - ကျနော်တို့ ဘာကြောင့် လမ်းမှားရောက်သွားကြသလဲ

"ငါကတော့ အဲ့ဒီလိုလူစားမျိုး ဘယ်တော့မှမဖြစ်ဘူး" လို့ ကြိုတင်ပြီးတော့ ကျိန်းသေပြောဖို့ဆိုတာ သိပ်ခက်ခဲပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ စစ်မှန်မှုကို ရောင်းစားဖို့ တွန်းအားပေးနေတဲ့ ဖိအားတွေက ကျနော်တို့ထင်ထားတာထက် ပိုပြီးတော့ သိမ်မွေ့ပြီး အားကောင်းနေလို့ပါပဲ။

နှိုင်းယှဉ်ခြင်းဆိုတဲ့ အဆိပ် (The Comparison Trap)

Social media က အောင်မြင်မှုရဲ့ ပြဇာတ်တစ်ခုလိုပါပဲ။ ကျနော်တို့က တခြား creator တွေရဲ့ အကောင်းဆုံးအခိုက်အတန့်တွေ၊ သူတို့ရတဲ့ brand deal တွေကိုပဲ နေ့တိုင်းမြင်နေရတယ်။ အဲ့ဒီအခါ "သူတို့တောင်ရတာ၊ ငါဘာလို့မရရမှာလဲ" ဆိုတဲ့ အတွေးက မသိစိတ်ထဲမှာ ကိန်းအောင်းလာတယ်။ အဲ့ဒီအတွေးက ကိုယ့်ရဲ့စံနှုန်းတွေကို တဖြည်းဖြည်း လျှော့ချဖို့ တွန်းအားပေးလာပြီး ကိုယ်နဲ့မထိုက်တန်တဲ့ ကမ်းလှမ်းမှုတွေကိုတောင် လက်ခံချင်စိတ်ဖြစ်လာစေပါတယ်။

မပြည့်စုံခြင်းစိတ်ဓာတ် (The Scarcity Mindset)

အထူးသဖြင့် ကျနော်တို့လို ခက်ခဲတဲ့နောက်ခံက လာတဲ့သူတွေအတွက် "အခွင့်အရေးဆိုတာ တစ်ခါပဲလာတယ်" ဆိုတဲ့ အတွေးက စွဲနေတတ်တယ်။ "အခုလက်မခံလိုက်ရင် နောက်ထပ် ဘယ်တော့မှ ကမ်းလှမ်းခံရတော့မှာ မဟုတ်ဘူး" ဆိုတဲ့ စိုးရိမ်စိတ်က ကိုယ့်ရဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို လွှမ်းမိုးသွားနိုင်တယ်။ ဒါက ရှင်သန်ရေးအတွက် ရုန်းကန်ရတဲ့စိတ်ကနေ လာတာဖြစ်ပြီး ကျနော်တို့ရဲ့ တန်ဖိုးထားမှုတွေကို ယာယီမေ့လျော့သွားစေနိုင်ပါတယ်။

လမ်းပြမြေပုံမရှိခြင်း (The Lack of a Roadmap)

ဖန်တီးသူအများစုက စီးပွားရေးသမားတွေအနေနဲ့ မွေးဖွားလာတာမဟုတ်ပါဘူး။ ကိုယ်ဝါသနာပါရာကို စလုပ်ရင်းနဲ့ ပရိသတ်ရလာကြတာပါ။ ဒီတော့ ကိုယ့်ဆီကို ပထမဆုံးရောက်လာတဲ့ ငွေကြေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ကမ်းလှမ်းမှုတစ်ခုက အရမ်းကိုမက်မောစရာကောင်းနေနိုင်ပြီး၊ အဲ့ဒီကမ်းလှမ်းမှုရဲ့ နောက်ကွယ်က ရေရှည်အကျိုးဆက်တွေကို မမြင်နိုင်တော့တာမျိုး ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ဘယ်လိုငြင်းရမလဲ၊ ဘယ်လိုစံနှုန်းတွေထားရမလဲဆိုတဲ့ လမ်းညွှန်မရှိခြင်းက ကျနော်တို့ကို လမ်းမှားပေါ်ရောက်သွားစေနိုင်ပါတယ်။

စိတ်ဓာတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ခြားနားချက် - ဝါသနာရှင် နှင့် ပရော်ဖက်ရှင်နယ်

ဒီလိုလမ်းဆုံလမ်းခွတွေမှာ ကိုယ်ဘယ်လမ်းကိုရွေးမလဲဆိုတာက ကိုယ့်ရဲ့စိတ်ဓာတ်က ဝါသနာရှင်အဆင့်မှာပဲ ရှိနေသေးလား၊ ဒါမှမဟုတ် ပရော်ဖက်ရှင်နယ်အဆင့်ကို ရောက်နေပြီလားဆိုတာကို ခွဲခြားပေးလိုက်တာပါပဲ။

ဝါသနာရှင်စိတ်ဓာတ် (Amateur Mindset)

ဒီစိတ်ဓာတ်က ချက်ချင်းရမယ့်အကျိုးအမြတ်ကိုပဲ ကြည့်ပါတယ်။ "ဒီ post လေးတင်လိုက်ရုံနဲ့ ပိုက်ဆံရတယ်၊ ဘာဖြစ်လဲ" ဆိုတဲ့ အတွေးမျိုးပါ။ သူတို့အတွက် အောင်မြင်မှုဆိုတာ like အရေအတွက်၊ follower အရေအတွက်နဲ့ တစ်ခါတစ်လေရတဲ့ brand deal တွေရဲ့ တန်ဖိုးပါပဲ။ သူတို့က ကိုယ့်ရဲ့နာမည်ကို ရေတိုအကျိုးအမြတ်အတွက် လွယ်လွယ်ကူကူ သုံးပစ်လိုက်တတ်ကြတယ်။

ပရော်ဖက်ရှင်နယ်စိတ်ဓာတ် (Professional Mindset)

ပရော်ဖက်ရှင်နယ်တစ်ယောက်ကတော့ ကိုယ့်ရဲ့နာမည်နဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို ရေရှည်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတစ်ခုလို မြင်ပါတယ်။ သူတို့အတွက် အောင်မြင်မှုဆိုတာ ပရိသတ်ရဲ့ ရေရှည်ယုံကြည်မှုကို တည်ဆောက်နိုင်ခြင်းပါပဲ။ သူတို့က ကမ်းလှမ်းမှုတစ်ခုကို လက်မခံခင်မှာ "ဒီအလုပ်က ငါ့ရဲ့ personal brand ကို ရေရှည်မှာ ဘယ်လိုအကျိုးသက်ရောက်မှုရှိမလဲ" ဆိုတာကို အရင်စဉ်းစားပါတယ်။ သူတို့က "No" (ငြင်းပယ်ခြင်း) လို့ပြောရဲတဲ့ သတ္တိရှိပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူတို့တန်ဖိုးထားတဲ့အရာက ခဏတာငွေရေးကြေးရေးထက် ပိုကြီးမားလို့ပါပဲ။ ပရော်ဖက်ရှင်နယ်တစ်ယောက်က သူ့ပရိသတ်ကို ဖောက်သည်တစ်ယောက်လိုမဟုတ်ဘဲ၊ သူတာဝန်ယူရမယ့် အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုလို မြင်ပါတယ်။

မိတ်တွေအကြားကမျဉ်း - လေးစားမှု နှင့် ခေါင်းပုံဖြတ်မှု

"သူငယ်ချင်းဆိုင်မို့ ကူညီပေးတာနဲ့၊ ပိုက်ဆံယူပြီးကြော်ငြာပေးတာ ဘာကွာလို့လဲ" ဆိုတဲ့ မေးခွန်းရှိလာနိုင်ပါတယ်။ ကျနော့်အတွက်တော့ အခြေခံမူအရ လုံးဝကွာခြားပါတယ်။

ကျနော်က ကိုယ့်မိတ်ဆွေသူငယ်ချင်းရဲ့ ကြိုးစားမှုကို ကူညီပေးရတာကို အလွန်နှစ်သက်ပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ အောင်မြင်မှုက ကိုယ့်အောင်မြင်မှုလို ခံစားရတယ်။ ဒါက ငွေကြေးပေါ်အခြေခံတဲ့ ဆက်ဆံရေးမဟုတ်ဘူး၊ လေးစားမှုနဲ့ အပြန်အလှန်ယုံကြည်မှုအပေါ်မှာ တည်ဆောက်ထားတာပါ။ သူငယ်ချင်းတစ်ယောက်က ကျနော့်ကို ကူညီဖို့ဖိတ်ခေါ်တယ်ဆိုတာက ကျနော့်ရဲ့အမြင်ကို တန်ဖိုးထားလို့၊ ကျနော့်ရဲ့ပရိသတ်ကို လေးစားလို့ဖြစ်တယ်။ အဲ့ဒီလို လေးစားမှုနဲ့လာတဲ့ ကမ်းလှမ်းမှုကို ကျနော်ကလည်း လေးစားမှုနဲ့ပဲ တုံ့ပြန်တယ်။

သို့သော်၊ ဒီနေရာမှာ ရှင်းလင်းတဲ့ နယ်နိမိတ်တစ်ခုတော့ ရှိရပါမယ်။ "သူငယ်ချင်းမို့လို့" ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို ဒိုင်းကာတစ်ခုလိုသုံးပြီး ကိုယ့်ရဲ့ အချိန်၊ ကြိုးစားမှုနဲ့ တန်ဖိုးကို လျှော့ချခိုင်းတာ၊ စျေးနှိမ်တာမျိုးကိုတော့ ဘယ်တော့မှ လက်မခံသင့်ပါဘူး။ "မင်းအတွက်တော့ ဒါလေးက လွယ်လွယ်လေးပါကွာ" ဆိုတဲ့ စကားက အသိအမှတ်ပြုမှုမရှိခြင်းရဲ့ လက္ခဏာတစ်ခုပါပဲ။ ကိုယ့်ရဲ့ကျွမ်းကျင်မှုကို တည်ဆောက်ဖို့ သင်ရင်းနှီးခဲ့ရတဲ့ အချိန်နဲ့ စွမ်းအင်တွေကို သူတို့က လေးစားမှုမရှိဘူးဆိုတဲ့ သဘောပါပဲ။

တကယ့်မိတ်ဆွေစစ်တစ်ယောက်က သင့်ရဲ့တန်ဖိုးကို နားလည်ပြီး သင့်ကို ဘယ်တော့မှ ခေါင်းပုံဖြတ်မှာမဟုတ်ပါဘူး။ သူတို့က သင့်ကိုကူညီခိုင်းရင်တောင် လေးလေးစားစားနဲ့ တောင်းဆိုမှာဖြစ်ပြီး၊ သင့်ရဲ့အချိန်အတွက် အပြန်အလှန်အားဖြင့် တစ်ခုခုပြန်ပေးဖို့ အမြဲတမ်းစဉ်းစားပေးမှာပါ။ ဒါက ငွေကြေးဖြစ်ချင်မှဖြစ်မယ်၊ ဒါပေမယ့် လေးစားမှုကတော့ အပြည့်အဝရှိနေရပါမယ်။ ဒါက ဘာကိုပြသလဲဆိုတော့ ကျနော်တို့အားလုံးမှာ ကိုယ်ပိုင်စံနှုန်း (High Standard) တစ်ခုထားရှိသင့်တယ်ဆိုတာပါပဲ။ မိတ်ဆွေဖြစ်စေ၊ စီးပွားရေးအရဖြစ်စေ၊ ကိုယ့်ကို လေးစားမှုမရှိဘဲ ခေါင်းပုံဖြတ်ဖို့ကြိုးစားလာတဲ့ ဘယ်ဆက်ဆံရေးမျိုးကိုမှ လက်မခံသင့်ပါဘူး။

ရှင်သန်ခြင်းဒဏ္ဍာရီ - ဘာကြောင့် ကျနော်တို့ရဲ့ စံနှုန်းတွေက ပိုအရေးကြီးလာတာလဲ

"မြန်မာနိုင်ငံက အခြေအနေနဲ့ ကြုံရာစားနေရတာ၊ ဘယ်လိုလုပ်ပြီး ကျင့်ဝတ်စံနှုန်းတွေ လာပြောနေနိုင်မှာလဲ" ဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို ကျနော်နားလည်ပါတယ်။ ရှင်သန်ဖို့ရုန်းကန်နေရချိန်မှာ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုတာက ဇိမ်ခံပစ္စည်းတစ်ခုလို ဖြစ်နေနိုင်ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် ကျနော်ကတော့ တစ်ဖက်ကနေပြန်လှည့်ပြီး စဉ်းစားစေချင်တယ်။ တိုင်းပြည်တစ်ခုလုံး စနစ်တွေပြိုလဲပြီး အမှားနဲ့အမှန် ရောထွေးနေတဲ့အချိန်မှာ၊ ကိုယ်တစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားကို ခိုင်ခိုင်မာမာ ဆုပ်ကိုင်ထားခြင်းက အသေးငယ်ဆုံးနဲ့ အစွမ်းထက်ဆုံးသော တော်လှန်ရေးတစ်ခုပါပဲ။ ကိုယ့်ပတ်ဝန်းကျင်က မှောင်မိုက်နေလေ၊ ကိုယ့်ရဲ့မီးတိုင်ကို ပိုပြီးထွန်းလင်းအောင် ထားရလေပါပဲ။

"ကြုံရာစား" ဆိုတဲ့စိတ်ဓာတ်က ရေတိုမှာ ရှင်သန်ဖို့အတွက် အဆင်ပြေနိုင်ပေမယ့်၊ ရေရှည်မှာတော့ ကျနော်တို့ရဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုလုံးရဲ့ အဆင့်အတန်းကို တဖြည်းဖြည်း ချစားသွားမှာပါ။ စံနှုန်းမရှိတဲ့ ဖန်တီးသူတွေများလာတာနဲ့အမျှ ပရိသတ်ရဲ့ ယုံကြည်မှုကလည်း ပျောက်ဆုံးလာမယ်။ ယုံကြည်မှုပျောက်ဆုံးသွားတဲ့အခါ၊ ကျနော်တို့ရဲ့ အသံတွေက တန်ဖိုးမဲ့သွားပါလိမ့်မယ်။ အဲ့ဒီအခါမှာ ကျနော်တို့အားလုံးဟာ ကိုယ်ဖန်တီးလိုက်တဲ့ စံနှုန်းမဲ့ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ သားကောင်တွေ ပြန်ဖြစ်သွားကြမှာပါ။

စံနှုန်းများရဲ့ ဂေဟစနစ် - နိုင်ငံတကာမှ သင်ခန်းစာများ

ကျနော် UK မှာနေထိုင်တဲ့အခါ သတိထားမိတဲ့အချက်တစ်ခုရှိပါတယ်။ ဒီမှာရှိတဲ့ creator တွေက ကျင့်ဝတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းတွေကို ပိုပြီးအလေးထားကြတယ်။ ဒါက သူတို့က ကျနော်တို့ထက် ပိုပြီးကိုယ်ကျင့်တရားကောင်းလို့တော့ မဟုတ်ပါဘူး။ သူတို့ရဲ့ ပတ်ဝန်းကျင် (ecosystem) က ပိုပြီးခိုင်မာနေလို့ပါ။

ဥပမာအားဖြင့်၊ UK မှာ ကြော်ငြာနဲ့ပတ်သက်ရင် Advertising Standards Authority (ASA) လိုမျိုး အဖွဲ့အစည်းတွေရှိပါတယ်။ ဖန်တီးသူတစ်ယောက်က ကြော်ငြာတစ်ခုကို တင်တဲ့အခါမှာ ဒါက paid partnership ဖြစ်ကြောင်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ဖော်ပြရမယ့် ဥပဒေတွေရှိပါတယ်။ ဒီလိုမလုပ်ရင် အရေးယူခံရနိုင်ပါတယ်။ Brand တွေဘက်ကလည်း သူတို့ရဲ့နာမည်ကို ထိခိုက်စေမယ့် အရည်အသွေးမကောင်းတဲ့ creator တွေနဲ့ အလုပ်လုပ်ဖို့ ဝန်လေးကြတယ်။

ဒီလိုစနစ်တွေရှိနေခြင်းက ဖန်တီးသူတွေကို "မှန်ရာကိုလုပ်ဖို့" တွန်းအားတစ်ခုဖြစ်စေပါတယ်။ တည်ငြိမ်တဲ့စီးပွားရေးအခြေအနေကြောင့် သူတို့မှာ "ကြုံရာစား" စရာမလိုဘဲ ရေရှည်ကိုကြည့်ပြီး ဆုံးဖြတ်နိုင်တဲ့ အခွင့်အရေးပိုရှိပါတယ်။ ဒါက ဘာကိုပြနေလဲဆိုတော့ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ တည်ငြိမ်မှုနဲ့ အဆင့်အတန်းက အဲ့ဒီနိုင်ငံမှာရှိတဲ့ ဖန်တီးသူတွေရဲ့ ပရော်ဖက်ရှင်နယ်အဆင့်ကို တိုက်ရိုက်အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိတယ် ဆိုတာပါပဲ။ ကျနော်တို့နိုင်ငံမှာ ဒီလိုစနစ်တွေမရှိသေးတဲ့အတွက်၊ ကိုယ့်ရဲ့ကိုယ်ကျင့်တရားကို ကိုယ်တိုင်ပဲစောင့်ထိန်းရမယ့် တာဝန်က ပိုပြီးကြီးမားပါတယ်။

သင်၏ အာရုံစိုက်မှုသည် သင်၏ မဲတစ်ပြားဖြစ်သည်

ဒါက လမ်းနှစ်လမ်းသွားခရီးတစ်ခုပါ။ ဖန်တီးသူတွေမှာ ရိုးသားဖို့တာဝန်ရှိသလို၊ ပရိသတ်တွေမှာလည်း ကိုယ်ပိုင်စံနှုန်းတစ်ခုထားရှိဖို့ တာဝန်ရှိပါတယ်။ သင်ပေးတဲ့ အာရုံစိုက်မှုတိုင်း၊ သင်ចុចတဲ့ like တိုင်းက သင်မြင်ချင်တဲ့ content အမျိုးအစားကို မဲပေးနေတာနဲ့ အတူတူပါပဲ။

• အနှစ်မရှိတဲ့ content တွေကို ကျော်သွားပါ: ကျနော်တို့ရဲ့ media လောကမှာ တန်ဖိုးမရှိတဲ့၊ အပေါ်ယံဆန်တဲ့ content တွေ နေ့စဉ်နဲ့အမျှထွက်ပေါ်နေပါတယ်။ အလှအပကိုပဲ အရင်းပြုပြီး အတွေးအခေါ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဘာမှမပေးနိုင်တဲ့သူတွေ၊ အရှုပ်တော်ပုံတွေနဲ့ပဲ ပရိသတ်ကိုဆွဲဆောင်နေတဲ့သူတွေကို အာရုံစိုက်ခြင်းအားဖြင့်၊ သင်က "ဒီလို content မျိုးကို ငါတို့ကြိုက်တယ်" လို့ ပြောလိုက်တာနဲ့ အတူတူပါပဲ။ သင့်ရဲ့ အချိန်နဲ့ အာရုံစိုက်မှုက တန်ဖိုးရှိပါတယ်။ ဒါကို တန်ဖိုးမရှိတဲ့အရာတွေပေါ်မှာ မဖြုန်းတီးပါနဲ့။
• တကယ့်အနုပညာကို ရှာဖွေပြီး အားပေးပါ: တစ်ဖက်မှာလည်း ကိုယ့်ရဲ့အနုပညာကို စိတ်နှစ်ပြီးဖန်တီးနေတဲ့၊ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းအတွက် တကယ်အကျိုးရှိတဲ့အရာတွေကို မျှဝေနေတဲ့ ဖန်တီးသူတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ သူတို့ကို ရှာဖွေပါ။ သူတို့ရဲ့ content ကို like လုပ်ရုံ၊ share လုပ်ရုံသာမကဘဲ သူတို့ရဲ့ ကြိုးစားမှုကို အသိအမှတ်ပြုတဲ့ comment လေးတစ်ခုရေးပေးလိုက်ပါ။ သင်ပေးလိုက်တဲ့ အားပေးမှုက သူတို့အတွက် ဆက်လက်ကြိုးစားဖို့ အကြီးမားဆုံးသော တွန်းအားတစ်ခုဖြစ်စေမှာပါ။

ကျနော်တို့ ပရိသတ်တွေက စံနှုန်းမြင့်မြင့်ထားလိုက်တဲ့အခါ၊ ဖန်တီးသူတွေကလည်း အဲ့ဒီစံနှုန်းကို မှီအောင်လိုက်ရပါလိမ့်မယ်။ ဒါက ကျနော်တို့အားလုံး ပိုကောင်းတဲ့ media ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုကို အတူတကွ တည်ဆောက်ခြင်းပါပဲ။

ဖန်တီးသူများသို့ ကျနော့်ရဲ့ ပန်ကြားချက်

ကျနော်က ဘယ်သူ့ကိုမှဆုံးမဖို့အစီအစဉ်မရှိပါဘူး။ စိတ်ထဲရှိရာ ရောက်တတ်ရာရာတွေကို ချရေးတဲ့ သာမန်လူသားတစ်ဦးပါ။ ဒါပေမယ့် သေချာတာတစ်ခုကတော့ မိတ်ဆွေတို့လည်း ကျနော့်လိုပဲ ဘဝမှာခက်ခဲကြမှာပါ။

တချို့အချိန်တွေမှာ ကိုယ်တန်ဖိုးထားတဲ့အရာတစ်ခုနဲ့ အကျိုးအမြတ်တစ်ခုကို လဲလှယ်ဖို့ အခြေအနေတွေပေါ်လာပါလိမ့်မယ်။ "ဒီကိစ္စလေးလုပ်ပေးလိုက်ပါ၊ ငွေပေးမယ်၊ အခွင့်အရေးပေးမယ်" ဆိုတာမျိုးပေါ့။

အဲ့ဒီလိုအချိန်မျိုးမှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဒီမေးခွန်းလေးတစ်ခုပဲ ပြန်မေးစေချင်ပါတယ် - "ငါ ဘာကြောင့် ဒီအလုပ်ကို အစကတည်းက စလုပ်ခဲ့တာလဲ?"

ပိုက်ဆံအတွက်လား။ နာမည်ကြီးချင်လို့လား။ ဒါမှမဟုတ် ကိုယ်တကယ်ယုံကြည်တဲ့အရာတစ်ခုကို မျှဝေချင်လို့လား။ ကိုယ့်အသံနဲ့ လူတွေကို အကျိုးပြုချင်လို့လား။ အဖြေက သင့်နှလုံးသားထဲမှာ အဆင်သင့်ရှိနေမှာပါ။

လူတိုင်းက အခြေအနေတွေမတူညီတဲ့အခါ၊ ဖိအားတွေများလာတဲ့အခါ ရှိရင်းစွဲစိတ်ဓာတ်အရင်းခံလေးတွေ ပျောက်ဆုံးသွားတတ်ကြတယ်။ မဖြစ်ပါစေနဲ့။ ကိုယ့်ရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရား (Integrity) ဆိုတာက ဘယ် brand deal ထက်မဆို၊ ဘယ် sponsorship ထက်မဆို ပိုတန်ဖိုးကြီးပါတယ်။ ဒါက ရေရှည်မှာ သင့်ကို ပရိသတ်ရဲ့လေးစားယုံကြည်မှုကို အခိုင်အမာရရှိစေမယ့် တစ်ခုတည်းသော ငွေကြေးပါပဲ။

ဒီခရီးကမလွယ်ပါဘူး။ ကျနော်ကိုယ်တိုင်လည်း နေ့တိုင်းရုန်းကန်နေရဆဲပါ။ ဒါပေမယ့် ကိုယ့်ရဲ့စစ်မှန်မှုကိုတော့ ဘယ်အရာနဲ့မှ မလဲလှယ်လိုက်ပါနဲ့လို့ ကျနော်တို့အားလုံးကို သတိပေးရင်း…။